Trong kỷ nguyên số, trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một công cụ mạnh mẽ. Tuy nhiên, để khai thác tối đa tiềm năng của AI, việc hiểu rõ cách giao tiếp với nó là điều cực kỳ quan trọng. Yếu tố then chốt ở đây chính là “prompt” – câu lệnh bạn đưa ra cho AI. Việc nắm vững cấu trúc của một prompt sẽ giúp bạn nhận được kết quả chính xác và phù hợp hơn với mong muốn của mình.
Bài viết này sẽ phân tích chi tiết 5 thành phần cốt lõi của một prompt AI, giúp bạn tạo ra những câu lệnh hiệu quả nhất.
5 Thành Phần Chính Của Một Prompt AI
Một prompt AI hiệu quả thường được cấu thành từ 5 thành phần chính: Nhiệm vụ (Task), Hướng dẫn (Instructions), Ngữ cảnh (Context), Thông số (Parameters), và Đầu vào (Input). Một điều cần lưu ý là prompt của bạn có thể chỉ chứa một hoặc bao gồm tất cả các thành phần này. Thông tin bạn cung cấp càng chi tiết, kết quả AI trả về sẽ càng chính xác.
1. Nhiệm Vụ (Task) – Xác Định Rõ Yêu Cầu
Thành phần “Task” là trái tim của mọi prompt, nơi bạn ra lệnh trực tiếp cho AI. Để AI hiểu rõ cần làm gì, bạn phải cung cấp thông tin một cách chính xác.
Các yếu tố của Task:
- Yêu cầu, nhiệm vụ (Command): Hành động chính mà bạn muốn AI thực hiện.
- Vai trò (Role): Chỉ định AI đóng một vai trò cụ thể (ví dụ: chuyên gia marketing, nhà văn).
- Chủ đề (Topic): Đối tượng chính của yêu cầu.
- Truy vấn (Query): Câu hỏi hoặc vấn đề cần giải quyết.
Lưu ý quan trọng: Hãy sử dụng các động từ và từ ngữ rõ ràng như khi bạn đang hướng dẫn một người thật.
Ví dụ: Thay vì nói “Tạo một bài đăng blog về nhảy dây,” hãy cụ thể hơn: “Viết một bài đăng blog về cách nhảy dây”.
2. Hướng Dẫn (Instructions) – Định Hình Kết Quả Đầu Ra
Thành phần “Instructions” giúp bạn kiểm soát định dạng và phong cách của nội dung do AI tạo ra. Bạn cần phác thảo rõ ràng các đặc điểm của đầu ra để AI hiểu đúng mong đợi của bạn.
Các yếu tố của Instructions:
- Định dạng đầu ra (Output Format): Dạng văn bản, danh sách, bảng, JSON, v.v.
- Cấu trúc đầu ra (Output Structure): Cách sắp xếp nội dung, ví dụ có bao nhiêu phần, mỗi phần gồm những gì.
- Đặc điểm, Phong cách (Points/Ideas): Giọng văn (chuyên nghiệp, thân thiện), văn phong.
Ví dụ (Examples): Cung cấp mẫu để AI học theo. Nên và không nên (Do’s/Don’ts): Chỉ rõ những điều AI cần làm và cần tránh.
3. Ngữ Cảnh (Context) – Thêm Chiều Sâu Cho Prompt
Cung cấp “Context” là cách bạn đưa thêm thông tin nền để nâng cao chất lượng đầu ra. Ngữ cảnh giúp AI hiểu sâu hơn về các yêu cầu riêng của bạn, từ đó đảm bảo kết quả phù hợp và chất lượng cao.
Các yếu tố của Context:
- Quan điểm/Bối cảnh (Perspective): Góc nhìn mà AI nên sử dụng.
- Đối tượng mục tiêu (Target Audience): Người đọc cuối cùng của nội dung là ai.
- Mục đích và trường hợp sử dụng (Purpose): Nội dung sẽ được dùng để làm gì.
- Thông tin và dữ liệu bổ sung (Supplementary Info): Các dữ liệu liên quan khác.
4. Thông Số (Parameters) – Tinh Chỉnh Nâng Cao
Đây là các thiết lập nâng cao, thường có trong các phiên bản Pro của công cụ AI, cho phép bạn tác động trực tiếp đến cách mô hình hoạt động.
Các yếu tố của Parameters:
- Temperature: Đây là tham số điều chỉnh sự sáng tạo. Giá trị càng cao, kết quả AI tạo ra càng đa dạng và sáng tạo.
- Top P: Tham số này đại diện cho số lượng token được sử dụng khi AI trả về kết quả. Các tham số khác có thể bao gồm: Length (Độ dài), Penalty (Mức phạt), Model (Mô hình)
5. Đầu Vào (Input) – Cung Cấp Dữ Liệu
Nguồn Thành phần “Input” là nơi bạn cung cấp các dữ liệu cụ thể để AI xử lý cho những nhiệm vụ phức tạp hoặc để tinh chỉnh nội dung có sẵn.
Dữ liệu đầu vào có thể là:
- Một cuốn Ebook.
- Một đường link (URL).
- Một video hoặc hình ảnh.
- Bất kỳ tài liệu nào bạn muốn AI phân tích hoặc tóm tắt.
Sắp xếp các thành phần trong cấu trúc Prompt
5 thành phần của Prompt được tách ra thành 2 luồng thông tin bao gồm cung cấp thông tin dữ liệu đầu vào cho AI phân tích và tạo ra kết quả phù hợp và Thông tin hướng dẫn đầu ra để đảm bảo kết quả đầu ra hiển thị đúng những gì bạn mong muốn:
Thông tin dữ liệu đầu vào
Các thành phần cung cấp thông tin đầu vào bao gồm: Nhiệm vụ, dữ liệu input và Bối cảnh. Đây là những thông tin quan trọng, là điều kiện cần để đảm bảo phản hồi trả lời của AI là đúng với những nội dung bạn mong muốn, tránh trả lời lệch lạc:
Ví dụ: Với vai trò là một chuyên gia viết nội dung SEO nhiều năm kinh nghiệm. Hãy viết một bài viết chuẩn SEO với từ khoá “Đào tạo AI” cho công ty ABC chuyên đào tạo về công nghệ, hướng tới đối tượng khách hàng là những sinh viên mới ra trường, đang làm văn phòng.
- Nhiệm vụ: Với vai trò là một chuyên gia viết nội dung SEO nhiều năm kinh nghiệ. Hãy viết một bài viết chuẩn SEO
- Input: Từ khoá Đào tạo AI
- Bối cảnh: công ty ABC chuyên đào tạo về công nghệ, hướng tới đối tượng khách hàng là những sinh viên mới ra trường, đang làm văn phòng.
Thông tin hướng dẫn đầu ra
Cung cấp các thông tin định hướng kết quả đầu ra bao gồm: Tiêu chuẩn đầu, ví dụ nếu có. Đây là những thông tin giúp AI xác định kết quả đầu ra bạn muốn thể hiện với hình thức như thế nào. Nó sẽ bám sát vào những tiêu chuẩn để trả về kết quả đầu ra mong muốn:
Ví dụ: Với vai trò là một chuyên gia viết nội dung SEO nhiều năm kinh nghiệm. Hãy viết một bài viết chuẩn SEO với từ khoá “Đào tạo AI” cho công ty ABC chuyên đào tạo về công nghệ, hướng tới đối tượng khách hàng là những sinh viên mới ra trường, đang làm văn phòng. Bài viết cần có độ dài 2000 từ và lặp lại từ khoá một cách hợp lý. Cấu trúc bài viết bao gồm đoạn mô tả mở đầu, các đoạn tiêu đề được thể hiện để chia nội dung thành các đoạn. Bài viết cần có chiều sâu 3 cấp tiêu đề phụ với H2, H3, H4. Hãy xem xét ví dụ sau và trả về kết quả tương tự (Đưa nội dung 1 bài viết chuẩn mà bạn thấy hợp lý)
- Tiêu chuẩn đầu ra: Bài viết cần có độ dài 2000 từ và lặp lại từ khoá một cách hợp lý. Cấu trúc bài viết bao gồm đoạn mô tả mở đầu, các đoạn tiêu đề được thể hiện để chia nội dung thành các đoạn. Bài viết cần có chiều sâu 3 cấp tiêu đề phụ với H2, H3, H4
- Ví dụ: Hãy xem xét ví dụ sau và trả về kết quả tương tự (Đưa nội dung 1 bài viết chuẩn mà bạn thấy hợp lý)
Thành phần tham số trong 1 prompt
Thành phần tham số trong 1 prompt không được thể hiện trong ví dụ trên vì nó nằm trong hệ thống của chatbot. Các tham số trong chatbot thường được cấu hình để mở ra khả năng chuyên sâu hoặc mở rộng của phản hồi mà không năm trong prompt. Nó được thiết lập mỗi khi bạn tuỳ chỉnh tham số trong trường hợp thực hiện sử dụng AI chatbot chuyên sau
Việc xây dựng một prompt hiệu quả là một nghệ thuật và khoa học. Bằng cách hiểu và áp dụng 5 thành phần: Task, Instructions, Context, Parameters, và Input, bạn có thể chuyển từ việc đưa ra những yêu cầu mơ hồ sang việc tạo ra các câu lệnh chi tiết, rõ ràng. Hãy nhớ rằng, một prompt càng được đầu tư kỹ lưỡng, kết quả bạn nhận lại từ AI sẽ càng chính xác và giá trị
Tạo và tối ưu Chatbot AI tuỳ chỉnh với Google GEM
Gems là tính năng cho phép bạn tạo các trợ lý AI chuyên biệt, tùy chỉnh theo nhu cầu cá nhân hoặc công việc, hoàn toàn miễn phí trên nền tảng Google Gemini. Mỗi Gem giống như một “chuyên gia ảo” được lập trình sẵn để xử lý các tác vụ, trả lời câu hỏi hoặc hướng dẫn theo lĩnh vực bạn mong muốn (ví dụ: marketing, lập trình, dạy học, tư vấn sức khỏe, v.v.)
Một điều bạn có thể nhận thấy khi sử dụng Gemini là bạn thường sử dụng các lời nhắc tương tự hoặc sử dụng nó cho những mục đích giống nhau — nếu vậy, bạn không phải là người duy nhất. “Nhiều người trong chúng ta có những thứ mà chúng ta liên tục quay lại để được trợ giúp”. “Nếu có điều gì đó tôi luôn yêu cầu Gemini và tôi không muốn viết lại cùng một lời nhắc, thì Gems là một lựa chọn tuyệt vời”. Một nhiệm vụ thường xuyên phổ biến là để được trợ giúp viết. “Một trong những thành viên trong nhóm của chúng tôi có trường hợp sử dụng tuyệt vời này về cách họ có xu hướng viết thành nhiều câu dài”. “Vì vậy, họ đã tạo ra một Gem để giúp đơn giản hóa bài viết của họ và ngắt các câu dài”. Bây giờ, thay vì viết lại lời nhắc cho Gemini có nội dung như “hãy là một huấn luyện viên viết giúp tôi với các câu dài của mình”, sau đó sao chép và dán văn bản đó để xem lại mỗi khi họ muốn được trợ giúp theo cách này, họ có thể sử dụng Gem chỉ bằng một cú nhấp chuột.
Hướng dẫn chi tiết cách tạo Gem trong Google Gemini
Bước 1: Truy cập Google Gemini
Vào trang gemini.google.com và đăng nhập bằng tài khoản Google của bạn.
Bước 2: Tạo Gem mới
Tìm mục “Gems” hoặc “Trợ lý tùy chỉnh” trên giao diện Gemini. Nhấn nút “Tạo Gem mới” (Create New Gem).
Bước 3: Đặt tên và mô tả cho Gem
Nhập tên cho Gem (ví dụ: “Chuyên gia Marketing”, “Gia sư Toán học”). Thêm mô tả ngắn gọn về chức năng hoặc mục tiêu của Gem.
Bước 4: Viết hướng dẫn (Prompt) cho Gem (Phần này sẽ ứng dụng cấu trúc prompt ở trên để tối ưu Gem tuỳ chỉnh cho riêng bạn)
Đây là phần quan trọng nhất, quyết định Gem của bạn sẽ hoạt động như thế nào. Hãy mô tả rõ ràng, cụ thể vai trò, cách trả lời, phong cách giao tiếp, phạm vi kiến thức của Gem. Ví dụ: “Bạn là một chuyên gia marketing, hãy tư vấn các chiến lược quảng cáo online cho doanh nghiệp nhỏ, trả lời ngắn gọn, dễ hiểu, có ví dụ minh họa.”
Bước 5: (Tùy chọn) Tải lên tài liệu hoặc kiến thức
Nếu cần, bạn có thể tải lên tài liệu, file kiến thức để Gem tham chiếu khi trả lời.
Bước 6: Lưu và thử nghiệm Gem
Nhấn “Lưu” (Save) để hoàn tất. Bạn có thể thử trò chuyện với Gem vừa tạo để kiểm tra hiệu quả và điều chỉnh nếu cần
Hãy nhờ Gemini giúp đỡ với hướng dẫn về Gem
Nếu bạn đang gặp khó khăn khi đưa ra hướng dẫn về Gem hoặc muốn hướng dẫn của mình tốt hơn nữa, bạn có thể chuyển sang Gemini. Cho dù bạn đang tạo Gem mới hay tạo bản sao của Gem hiện có, biểu tượng cây đũa thần ở cuối hộp văn bản sẽ cho phép Gemini giúp viết lại và mở rộng hướng dẫn của bạn.”
“Nó không chỉ tạo ra các hướng dẫn toàn diện mà còn giúp họ học cách viết như một prompt chuyên nghiệp, thể hiện hướng dẫn tốt trông như thế nào. Đây là một cách tuyệt vời để lấy cảm hứng — và nếu bạn không thích, bạn có thể hoàn tác hoặc chỉnh sửa”.
Ngoài ra, còn có một số cách khác để bạn có thể cung cấp thêm thông tin cho Gem của mình: Trong cuộc trò chuyện, bạn có thể tải lên tệp và hình ảnh hoặc sử dụng dấu @ để kết nối các ứng dụng như Google Flights, YouTube và Google Maps.
Sử dụng công cụ hướng dẫn để có thể phản hồi phù hợp hơn
Bạn có thể cung cấp cho Gems của mình ngữ cảnh và phong cách cụ thể để thông báo cho các phản hồi mà bạn nhận được. Ví dụ, nếu bạn muốn tập dượt các câu hỏi phỏng vấn trong khi đang tìm việc, hãy yêu cầu Gem hướng dẫn nghề nghiệp nói chuyện với bạn như một người quản lý tuyển dụng tại một công ty luật có thể hữu ích. Hoặc có thể bạn cần đào tạo nhân viên mới — bạn có thể yêu cầu Gem hành động như một nhân viên mới được tuyển dụng với nhiều câu hỏi để bạn có thể thực hành các phản hồi của mình.
Tất nhiên, cũng có một số cách hoàn toàn thú vị để sử dụng Gems. “Bạn có thể thực sự sáng tạo — ví dụ, tạo một cuốn sổ lập kế hoạch sinh nhật khủng long có hình dạng của một con T-Rex để giúp lập kế hoạch cho bữa tiệc sinh nhật của một đứa trẻ”.
Hướng dẫn tối ưu Gem tùy chỉnh
1. Viết Prompt hiệu quả
- Sử dụng ngôn ngữ rõ ràng, chỉ định vai trò, phong cách trả lời, phạm vi chủ đề.
- Đưa ra ví dụ mẫu để AI hiểu đúng ý định của bạn.
- Tránh mô tả chung chung, hãy càng cụ thể càng tốt.
2. Cập nhật và điều chỉnh thường xuyên
- Sau khi sử dụng, hãy xem lại các câu trả lời của Gem, chỉnh sửa prompt hoặc bổ sung tài liệu nếu thấy chưa như mong muốn.
- Có thể thêm các quy tắc về định dạng trả lời, độ dài, hoặc cách xử lý các trường hợp đặc biệt.
3. Chia sẻ và quản lý Gem
- Bạn có thể chia sẻ Gem với người khác hoặc sử dụng cho nhóm, doanh nghiệp.
- Quản lý các Gem đã tạo trong mục “Quản lý Gems”, chỉnh sửa hoặc xóa khi cần.
4. So sánh và học hỏi từ các mẫu Gem khác
- Tham khảo các Gem mẫu hoặc so sánh với GPTs của ChatGPT để học cách viết prompt và tối ưu hóa hiệu quả
Một số lưu ý khi sử dụng và tối ưu Gem
- Gems miễn phí, không giới hạn số lượng tạo.
- Không cần kỹ năng lập trình, chỉ cần biết mô tả rõ ràng ý định của bạn.
- Có thể ứng dụng cho nhiều lĩnh vực: học tập, công việc, tư vấn, hỗ trợ khách hàng, v.v.
- Tận dụng khả năng cập nhật, điều chỉnh liên tục để
- Gem ngày càng “thông minh” và phù hợp hơn với nhu cầu thực tế
Để tạo và tối ưu Gem trong Google Gemini, bạn chỉ cần xác định rõ mục tiêu, viết hướng dẫn (prompt) chi tiết, thử nghiệm và điều chỉnh thường xuyên. Việc này giúp bạn sở hữu một trợ lý AI cá nhân hóa, phục vụ hiệu quả cho học tập và công việc mà không tốn chi phí
